Il-Mosta: Grajjietha u niesha

Frans Deguara, editur

Pubblikazzjoni tas-Socjeta Filarmonika Nicolo Isouard Mosta f'gheluq l-400 sena (1608-2008) bhala Parrocca.

Dan il-ktieb interessantissimu jinxtara mill-Kazin Nicolo Isouard. Din il-verzjoni digitali taf fiha xi differenzi mill-original minhabba problemi waqt l-iskanjar li minhabba r-rizorsi limitati ma kellix cans nivverifika ghal kollox u hi raguni ohra ghala wiehed ghandu jmur dirett ghall-ktieb meta jigi biex jiehu riferenzi minnu.

Immagini Mostin

L-EWWEL PARTI

(p.32) Triq il-Kurat Calleja, id-dahla ghar-rahal tal-Mosta fl-antik, kif rinnovata bl-ghajnuna tal-Kunsill Lokali fl-10 t'Awwissu, 1997.

(p.33) Ir-Rotunda fil-hemda ta' fil-ghaxija mdawla tkompli tispikka l-maestozita taghha.

(p.34) L-Artal Maggur tas-Santwarju tal-Mosta bit-titular warajh fil-Kor armat ghall-festa ta' l-Assunta fil-15 ta' kull Awwissu.

(p.35) L-ewwel statwa processjonali fil-Mosta, illum tohrog fil-festa tal-Madonna tar-Ruzarju. Mahduma fl-injam minn Pietro Paolo Zahra u mpittra minn ibnu Francesco. Kienet tohrog fil-festa ta' Santa Marija wkoll qabel saret dik ta' Salvatore Dimech.

(p.36) Il-kwadru titulari ta' l-Assunta, xoghol Pasquale Buhagiar (m'hilux instab li hu ta' Stefano Erardi) fl-1678, inkurunata fl-1975 u tpogga stellarju fl-2000 b'rispett u qima mill-poplu Mosti.

(p.37) Il-wicc devot u artistiku ta' l-istatwa ta' Santa Marija kapulavur fl-injam ta' Salvatore Dimech, is-Sartx, fl-1868.

(p.37) Il-vara ta' Santa Marija hekk kif tfigg fil-portiku tar-Rotunda fil-purcissjoni ad unur il-Patruna tal-Mosta fil-15 t'Awwissu.

(p.235) Mons. Dun Edgar Salomone (fin-nofs) bhala Kappillan ta' l-Imgarr, bejn Dun Orazio Vella (xellug) u Dun Guzepp Micallef. Warajh jidhru s-Surmast Ganni Cilia u Guzeppi Vella (li wara lahaq sacerdot ukoll).

(p.244)L-istatwa originali ta' Santa Marija skolpita fl-injam minn Salvu Dimech is-Sartx fl-1868.

(p.245) Il-vara artistika ta' Santa Marija dik li naraw illum wara li giet 'mibdula' minn Censu Apap fl-1948.

(p.246) L-istatwa ta' Santa Marija li giet 'imzanzna' fil-purcissjoni ta' l-1948 wara x-xoghol li ghamlilha l-iskultur Censu Apap.

(p.258) Ir-Rotunda tal-Mosta mixghula ghall-ewwel darba bid-dawl elettriku fil-bidu ta' l-erbghinijiet.

(p.38) L-istandard tas-Socjeta Filarmonika Nicolo Isouard ghaddej iperper quddiem ir-Rotunda fl-1996.

(p.38) Il-Banda Nicolo Isouard taht is-Surmast Emanuel Spagnol fil-bitha ta' Villa Grech Mifsud, fl-10 t'Awwissu, 2001.

(p.39) L-istandard tas-Socjeta Filarmonika Nicolo Isouard merfugh fuq l-ispallejn b'rispett waqt il-purcissjoni tal-Gimgha l-Kbira, 2005.

(p.39) Il-Banda Nicolo Isouard flimkien mal-Kor Shalom u s-solisti waqt l-esekuzzjoni ta' l-Innu 'Alla Beata Maria Vergine' ta' Miruzzi u Azzopardi fir-Rotunda tal-Mosta fis-7 t'Awwissu, 2008.

(p.237) Dehra ta' hafna snin ilu ta' Wied il-Qlejja (lejn fejn hemm ic-Chadwick Lakes), minn hawn jibda Wied il-Ghasel.

(p.39) Il-pont il-qadim tal-Qlejja (jew Qlajja / Qliegha) u l-Kappella ta' San Pawl Appostlu (maghrufa wkoll 'Tal-Mingba').

(p.238) It-triq il-gdida jew Via Nuova Valletta (li saret Triq il-Kungress Ewkaristiku wara l-1913) kif ghadhom isibuha l-Mostin meta kienet ghadha ma nbnietx. Fl-isfond tidher ir-Rotunda ghadha minghajr il-lanterna.

(p.238) Wied il-Ghasel kif kien jidher snin ilu, qabel inbena l-iskontru, ghall-ilma. Fl-isfond jidhru l-knisja u l-pont ta' l-Isperanza.

(p.239) Il-pont ta' l-Isperanza minfejn kien jghaddi t-traffiku kollu lejn it-tramuntana ta' Malta u anki Ghawdex.

(p.239) Il-Wied ta' l-Isperanza wara li nkunu ghaddejna minn taht il-pont.

(p.239) Il-pont tal-hadid li kien jaqsam Wied il-Ghasel mibni mis-servizzi Nglizi fl-1897.

(p.240) Il-pont tal-gebel li hemm illum il-gurnata li nbena fil-bidu tat-tmenijiet flok dak tal-hadid li kien hemm qabel.

(p.240) Xena tipika fil-bidu tas-seklu ghoxrin. Il-bexx tat-toroq bl-ilma minhabba t-trabijiet. Hawn jidhru qed ibixxu t-triq min-Naxxar li taghti ghall-Mosta fl-1920.

IT-TIENI PARTI

(p.265) Dehra mill-ajru ta' Wied il-Ghasel fil-bidu tas-sebghinijiet, fejn ghadu jidher il-pont tal-hadid mibni mis-Servizi Inglizi fl-ahhar tas-seklu dsatax, bil-fortizza tal-Mosta tiddomina fuq il-lemin.

(p.266) Il-pjazza tal-Mosta kif kienet tidher armata ghall-festa fil-bidu tas-seklu ghoxrin. Jidher iz-zuntier l-antik, il-plancier u armar iehor, kif ukoll l-iljun bil-funtana mieghu quddiem il-bini li llum floku hemm Triq il-Kostituzzjoni.

(p.267) Via Nuova Valletta - kif kienet tigi armata fil-festi ta' Santa Marija fl-ghoxrinijiet.

(p.272) L-istatwa ta' l-Irxoxt kif tidher fil-Knisja Arcipretali tal-Mosta. Din hija xoghol Gilormu Dingli u zzanznet nhar l-Ghid il-Kbir, 18 t'April, 1976.

(p.268) Ir-Rotunda minn gewwa kif armata ghall-festa fil-bidu tas-seklu ghoxrin.

(p.269) L-istatwa l-qadima ta' Santa Marija kif giet skolpita minn Salvatore Dimech fl-1868 mdawra bil-bukketti tal-fjuri ghall-festa taghha fil-bidu tas-seklu ghoxrin.

(p.270) Ir-Rotunda kif kienet tidher fl-ghoxrinijiet.

(p.270) Il-knisja Arcipretali tal-Mosta fl-ghoxrinijiet armata bid-damask u c-cangatura ta' l-art miksija bir-rand ghall-festa ta' Santa Marija.

(p.271) 'L-Arkata' tidher qed tinbena fit-tletinijiet u li minn fuqgha tghaddi Triq il-Kostituzzjoni.

(p.271) Zghazagh Mostin jaharqu xi gassijiet waqt wirja piroteknika ta' l-art fi Pjazza Rotunda.

Kapitli ohra mill-ktieb

0. Introduzzjoni
1. Il-Parrocca fi hdan il-Knisja Kattolika Universali
2. L-Isqof Tumas Gargallo
3. Il-Kappillani u l-Arciprieti li kellha l-Parrocca tal-Mosta
4. Il-Mosta - 400 sena Parrocca
5. Dun Felic Calleja (1748-1833)
6. Zvilupp tad-Devozzjoni jew Kult lejn il-Passjoni ta’ Sidna Gesu Kristu fil-parrocca tal-Mosta
7. Pitturi fir-Rotunda tal-Mosta
8. Min huma l-Mostin?
9. ‘Il-Musta’ ssir ‘Mosta’
10. Il-Mosta fil-Kamra tad-Deputati
11. Il-Gvern Lokali fil-Mosta
12. Ir-rabta tas-Socjeta Filarmonika Nicolo Isouard mal-Parrocca tal-Mosta
13. Aspett u Impenn Pulizjesk Mosti
14. Eroj Socjali: Xi Mostin ta’ l-Imghoddi u Hidmiethom
15. Minghand l-Ghaqdiet Mostin
16. Immagini Mostin